Puting Usa
Si Tingal ay tahimik na naghihintay sa kugunan. Ang gabi ay madilim. Walang kagalaw-galaw ang mga dahon ng kahoy sa gubat. Ang maririnig paminsan-minsan ay huni ng mga ibon na nagmumula sa malayo. Katulad ng ibang Dumagat, si Tingal ay kailangang mangaso upang makahuli ng baboy-ramo, usa at matsing.
Natutulog noon si Bandina, ang kanyang maybahay at munting anak sa kanilang kubo. Naalaala ni tingal kung bakit ang kanyang anak ay umiyak nang umagang iyon. Wala siyang makain at gutom na gutom. Idilangin ni Tingal sa Bathala na siya’y palarin sa pangangaso.
Mga oras ang lumipas sa paghihintay subalit walang hayop na dumating hanggang sa hindi na niya mapaglabanan ang kanyang antok. Kumapal mandin ang talukap ng kanyang mga mata at maya-maya pa’y napahiga sa lupa at nakatulog.
May lumagutok sa sanga ng kahoy kaya siya’y nagulantang sa nalikhang ingay nito. Kanyang hinagilap agad ang kanyang pana at iniumang. Sa hindi kalayuan, sa kalapit ng batis ay namataan siyang nanginginaing usa. Ang ipinagtataka niya ay kung bakit ito ay puting-puti at naaninag niya na napakaganda ang kanyang mga sungay.
Ang gandang usa
sumaisip ni Tingal. Masarap itong pagsaluhan ng aking mag-ina,
at tuloy natakam.
Kagyat na humarap ang usa sa pinagtataguan ni Tingal. Muntik nang bininit niya ang pana upang tudlain ang nagulantang na usa.
Kaibigan, huwag mo akong tudlain,
ang sabi ng tinig. Huwag mong patayin ang puting usa sa gubat.
Nagtaka si Tingal. Siya’y nagpalinga-linga upang tiyakin kung sino ang nagsalita. Wala siyang makita. Ang gubat ay tahimik. Hindi siya mapalagay dahil sa tinig. Kanyang pinag-igi ang hawak sa pana upang humanda sa sinumang sasalakay.
Kaibigan, para mo nang awa,
ang muling narinig. Wala akong salapi subalit bibigyan kita kahit ano ang iyong hingin.
Nanluwang ang mga mata ni Tingal. Ang tinig ay nanggaling sa puting usa. Bakit…? Bakit…?
Siya’y natigagal.
Hindi maalis ni Tingal ang pagkapako ng kanyang mga mata sa puting usa. Tulad ng isang nagpapalimos ang usa’y lumuhod at nagmakaawang iligtas ang kanyang buhay.
Naalaala ni Tingal ang kanyang asawa’t anak sa kubo. Sila’y nagugutom. Siya ang hinihintay. Hindi ko mapaniwalaan ito. Ako’y pinaglalaruan yata ng tikbalang!