Kabanata 35:

Ang Piging

(Ang Buod ng “El Filibusterismo”)

Ikapito ng gabi nang magsisimulang dumating ang mga may paanyaya.  Una ang maliliit.  Sunod ang palaki sa katayuan sa tungkulin at sa kabuhayan.  Lahat ay pinagpupugayan ni Don Timoteo.

Dumating ang bagong kasal.  Kasama si Donya Victorina.  Batian.  Kamayan.  Naroon na sina Padre Salvi nguni’t wala pa ang Heneral.  Nais tumungo ni Don Timoteo sa palikuran nguni’t di siya makaalis at wala pa ang Heneral.  May pumintas sa mga kromo sa pader.  Nagalit si Don Timoteo.  Iyon daw ang pinakamahal na mabibili sa Maynila.  Sisingilin daw niya ang utang ng namintas kinabukasan.

Dumating na rin ang Heneral.  Nawala ang mga dinaramdam ni Don Timoteo.  May nagsabi na ang araw ng Kapitan dahil natititigan na ito nang harap-harapan.

Si Basilio ay nasa harap ng bahay at pinapanood ang mga nagdaratingan.  Naawa siya sa mga inakala niyang mga walang malay na mamamatay roon.  Naiisip na bigyan ng babala ang mga iyon.  Nguni’t siyang pagdating ng sasakyan nina Padre Slavi at Padre Irene.  Nagbago siya ng isip.

Hindi ako dapat magmalabis sa pagtitiwalang inilagak sa akin.  Ako’y may utang na loob sa kanya; sa kanila’y wala.  Siya ang humukay ng libingan ng aking ina na pinatay nila.  Ako’y nagpakabuti; pinagsikapan kong magpatawad, ano ang ginawa sa akin?  Mangamatay na nga sila na ang aming pagtitiis, nasabi ni Basilio.

Nakita niya si Simoun, dala ang ilawan.  Waring kakila-kilabot ang anyo ni Simoun na naliligid ng apoy.  Parang nag-alinlangan sa pagpanhik sa hagdan si Simoun.  Nguni’t nagtuloy rin ito.  Nang dumating ang Kapitan Heneral ay sandaling nakipag-usap dito at sa ibang naroon ang mag-aalahas.  Saka ito nawala sa paningin ni Basilio.

Namayani na naman ang kabutihang-loob ni Basilio.  Nalimot ang ina, ang kapatid, si Huli, ang sariling kaapihan.  Ninais na iligtas ang nangasabahay.  Nguni’t hinadlangan siya ng mga tanod dahil sa marusing niyang anyo.  Namutla si Simoun nang makita si Basilio na iniwan ng tanod-pinto upang magpugay sa mag-aalahas.  Matigas ang mukha ni Simoun na tumuloy sa sasakyan at nag-utos.  Sa Eskolta.  Matulin!

Mabilis ding lumayo si Basilio. Nguni’t may nakita siyang isang lalaking tatanaw-tanaw sa bahay.  Si Isagani!  Niyaya niya itong lumayo.  Marahang itinulak ni Isagani ang kaibigan.  Nagpilit si Basilio.  Bakit ako lalayo.  Bukas ay hindi na siya ang dati.  May hapdi ang tinig ni Isagani.  Ipinaliwanag ni Basilio ang ukol sa ilawan.  Hinila niya si Isagani.  Tumutol ito.  Mabilis na lumayo si Basilio.

Nakita ni Isagani na nagtungo sa kainan ang mga tao.  Naisip niyang sasabog ang bahay kasama si Paulita.  Mabilis na nagpasya ito.

Learn this Filipino word:

isubò sa basag-ulo